میل رادکان اثر خواجه نصیر الدین طوسی

در گذشته سفر به خصوص در کویرهای بزرگ، کوهستان های مرتفع و جنگل های انبوه، بدون شاخص های راه کاری دشوار بوده است. به همین دلیل ایرانیان با تلفیق هنر و معماری، بناهایی زیبا و با شکوه بر سر گذرگاه های اصلی دوران قدیم می ساختند تا راهنمایی برای مسافران و کاروان ها باشند. این بناها امروزه به برج، میل یا مناره معروفند و اکثرا در بلندی یک تپه یا کوه در کنار جاده های قدیم نظاره گر مسافران و کاروان ها می باشند .

  

میل رادکان در فاصله ۷۴ کیلومتری شمال مشهد و ۲۶ کیلومتری شمال غربی چناران واقع شده است. برج رادکان به ارتفاع ۲۵ متر، با بدنه استوانه ای و گنبد مخروطی شکل، اثری تاریخی مربوط به قرن هفتم هجری است. نمای خارجی بنا تا ارتفاع سه متری به صورت ۱۲ ضلعی و پس از آن تا زیر گنبد دارای ۳۶ ترک یا نیم استوانه بوده و داخل آن هشت ضلعی است.

تزئینات بنا شامل: آجرکاری و کاشی کاری است و بر حاشیه گنبد و در قسمت بالایی ستون ها کتبیه ای زیبا با خط کوفی وجود دارد. این بنا دو ورودی رو به روی هم در قاعده ۱۲ ضلعی و ۱۲ دریچه زیر گنبد مخروطی دارد. اخیرا طی تحقیقاتی که در مورد این برج انجام شده مشخص شده که این برج کاربرد نجومی داشته است.

بر اساس مدارک تاریخی و تحقیقات صورت گرفته میل رادکان اثر ریاضی دان، ستاره شناس و دانشمند بزرگ خراسان، حکیم خواجه نصیر الدین طوسی است. برج تاریخی رادکان تنها برجی است که توانایی تعیین چهار فصل، سال کبسیه و آغاز نوروز را دارد. تاریخ نوشته شده بر کتیبه ها سال ۶۶۰ قمری را نشان می دهد که همزمان با اتمام ساخت بناهای واسطه به رصدخانه مراغه است.

لازم به ذکر است که حتی انتخاب مکان درب ها و دریچه ها در برج اتفاقی نیست، درب ها درست در راستای طلوع یلدایی (آغاز زمستان) و غروب (آغاز تابستان) در پهنه برج ساخته شده است.

این برج بسیار زیبا و تاریخی در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ به شماره ۱۴۶ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.